Galeria 111

"Elewator"

Portowy, ogromny elewator "Ewa" powstawał drugiej połowie lat trzydziestych XIX wieku na wyspie Ewa. Stąd jego nazwa. Podczas budowy tego kolosa musiano poradzić sobie z tym, że grunt na Międzyodrzu jest bardzo grząski. Aby ten kolos utrzymywał się w pionie, podparto go potężną ławą betonową na głębokości około 15 metrów. Ławę posadowiono na dębowych palach, a część podwodna elewatora to tzw. wanna ołowiana. To było ogromne wyzwanie dla hydrotechników. Część podziemna elewatora "Ewa" ma trzy piętra i mimo, że jest poniżej lustra wody, jest cały czas sucha. Eksperyment doprowadził do bankructwa kilka renomowanych firm niemieckich. Upór budowniczych w końcu pokonał trudności i powstał obiekt, który przykuwa od lat oczy turystów. To największy w Europie elewator. Zużył się technologicznie i niedawno rozważano rozebranie go, co spowodowało ogromny opór mieszkańców Szczecina.

"Zeus"

"Zeus" i jego bliźniak "Cyklop" to najstarsze holowniki portowe zbudowane w 1966 roku w stoczni duńskiej A/S Svendborg Skibsvaerft. "Zeusa" czarny kadłub może źle się kojarzyć. Nie bez powodu. Ta jednostka nie miała problemów nawet na szerokiej wodzie, często holując po Bałtyku potężne barki morskie z produktami drewno pochodnymi jak zrębki, pulpa drzewna czy papierówka. Ale podczas rejsu we wrześniu 2015 roku, w trakcie postoju w szwedzkim porcie Solvesborg, w maszynowni statku wybuchł tragiczny w skutkach pożar. Po ugaszeniu pod pokładem odkryto zwłoki czterech członków siedmioosobowej załogi. Zmarli z powodu zatrucia tlenkiem węgla. Po tym nieszczęśliwym zdarzeniu jeszcze przez długi  czas nowe załogi niechętnie mustrowały się na "Zeusa".

"Stara Rzeźnia"

Obora w zespole Starej Rzeźni to jeden z 22 budynków o wartościach zabytkowych i kulturowych. Powstawały na przełomie XVIII i XIX wieku. Pierwszy w 1891 roku, a ostatni w latach dwudziestych. Każdy z nich miał inne zadanie. Oprócz obory, w zespole były takie budynki, jak stajnia, cielętnik, owczarnia, chlewnia, flaczarnia, kotłownia, zakład uzyskiwania limfy itd. Kilka z nich zostało rozebranych. Tak stało się m.in. ze starą kotłownią. Jej rozbiórka, choć trudna ze względu na bardzo wysoki komin, okazała się doskonałym pomysłem biznesowym. Z tej operacji, którą prowadziła firma Minex, uzyskano kilkadziesiąt tysięcy złotych zysku. Było to możliwe dzięki sprzedaży złomu. A odrestaurowanie obory zwanej potocznie Starą Rzeźnią i nadanie jej nowej funkcji kosztowało wiele milionów złotych. Piękno architektonicznie stoi w sprzeczności z biznesowym pędem do zysku.

"Barki dwie"

Jeszcze niedawno w porcie barki spełniały ważną rolę. Nie przewoziły ładunków na szlakach żeglugowych wzdłuż Odry, ale służyły jako magazyny składowe. W porcie było takich barek kilkadziesiąt. Miały one różną wielkość - od ok. 300 do 3000 ton nośności. Te najmniejsze nie mogły pływać na trasach ze względu na zużycie, ale jako składy były bardzo użyteczne. Przeprowadzano na nich fumigacje, przewożono ładunki z nabrzeża do innego nabrzeża, wspierając ubogi portowy transport lądowy. Największe barki woziły ładunki na trasie ze Świnoujścia do Szczecina. Przejmowały część tego co w ramach tzw. odlichtunku musiano odładować ze statków w Świnoujściu, aby zmniejszyć ich zanurzenie i pozwolić wejść do Szczecina. Dziś czekają na złomowanie choć w ich wnętrzach jest wiele ciekawych artefaktów.

"O wschodzie"

Jednym z najbardziej znanych dzieł w historii malarstwa jest “Impresja, wschód słońca” Claude'a Moneta z 1872 roku. Obraz o podobnych rozmiarach i proporcjach co nasza grafika oddaje wrażenia artysty na temat wschodu słońca w porcie Hawr. Od słowa "impresja" dopisanego do tytułu dzieła na potrzeby katalogu do wystawy pochodzi nazwa jednego z najbardziej znanych nurtów malarstwa - impresjonizmu, a sam obraz stał się symbolem tego okresu.

Wschodzące słońce odbija się w wodzie i daje ostre cienie na całej infrastrukturze portowej. Znakomite ujęcie krajobrazu szczecińskiego portu w okolicach stoczni zapewne ma swoje korzenie w malarstwie Claude'a Moneta.

"O zachodzie"

Grafika "O zachodzie" ukazuje port w złocistych kolorach zachodzącego słońca i może kojarzyć się z  obrazem "Ostatnia droga Temeraire’a" Williama Turnera. Sławny żaglowiec prowadzony jest przez holownik na złomowisko w swoją ostatnią drogę, a honory oddają mu jedynie złociste promienie zachodzącego słońca w londyńskim porcie. Wieloznaczność tytułu obrazu Turnera jest refleksją nad drogą od triumfu do upadku obiektów epoki industrialnej.

Z kolei obraz Macieja Woltmana pokazuje nam widok na szczeciński port i stocznię w barwach zachodzącego słońca. Mimo nienaturalnie nagromadzonych urządzeń portowych nabrzeże wydaje się zastygłe, martwe. Szukając dalszych analogii do obrazu Turnera, można zadać pytanie o to, czy artysta ukazuje "ostatnią drogę" szczecińskiej stoczni.
Przy okazji warto wspomnieć, że William Turner odwiedził Szczecin w 1835 roku. Około 20 rysunków i szkiców przedstawiających miasto i port znajduje się zbiorach londyńskiej Tate Gallery